Beroep op vetorecht naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar?

Het vetorecht is een recht dat onlosmakelijk is verbonden met een vorm van democratische controle. Het veto bestaat al zo lang dat het helemaal terug dateert naar de Romeinse Republiek, waar de Romeinse tribunen (volksvertegenwoordiging) de senatoren in het gareel konden houden (leuk historisch feitje om uit te zoeken tijdens de Kerst).

Een essentiële toevoeging om de minderheid toch een vorm van controle te geven; iets wat vandaag de dag bijvoorbeeld terug te zien is in aandeelhoudersovereenkomsten en ook centraal staat in een interessante uitspraak van 5 november 2024. Door het vetorecht kunnen in beginsel de minderheidsaandeelhouders toch bepaalde besluiten tegengaan zonder dat er een meerderheid is vereist. De rechtbank oordeelde in de onderhavige uitspraak dat een beroep op een vetorecht in sommige omstandigheden op grond van de redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar kan zijn.

Ter informatie vooraf: grofweg gezegd is een “gewone” meerderheid 50+1, een “gekwalificeerde” meerderheid is dan een afwijking daarvan, bijvoorbeeld  een 2/3 (66,67%) aantal van de stemmen of 4/5 (80%) van de stemmen (met eventueel nog andere voorwaarden).

In de uitspraak waren de minderheidsaandeelhouders van de onderneming StudyPortals VOC en Keen het niet eens met het besluit van de gekwalificeerde meerderheid van de aandeelhouders tot uitkering van de vrije reserves aan de aandeelhouders. In de aandeelhoudersovereenkomst stond namelijk een bepaling opgenomen dat besluiten geldig konden worden genomen aan de hand van een gekwalificeerde meerderheid, maar dat in sommige gevallen instemming van VOC en Keen is vereist om te tellen als een geldig besluit. Dit betrof onder andere besluiten met betrekking tot de uitkeringen aan de aandeelhouders. De bepaling dat VOC en Keen moesten instemmen met dergelijke besluiten, hield feitelijk in dat zij een vetorecht hadden binnen de aandeelhoudersvergadering.  

Wat gebeurde er nu concreet in deze zaak? De gekwalificeerde meerderheid van de aandeelhouders stemde voor het uitkeren van vrije reserves aan de aandeelhouders. De uitkering betrof een bedrag van € 4,5 miljoen. Deze uitkering is enkele dagen na het besluit daadwerkelijk uitgekeerd, terwijl VOC en Keen nadrukkelijk tegen dit besluit stemden en een vetorecht hadden. VOC en Keen hebben zich daarna tot de voorzieningenrechter gericht om de uitkering zo snel mogelijk terug te draaien en een uitdrukkelijk verbod toe te kennen dat er geen uitkeringen kunnen worden gedaan, zolang zij niet instemmen. VOC en Keen waren namelijk van mening dat deze vrije reserves moesten worden gebruikt voor eventuele overnames of andere grote financiële projecten in overeenstemming met de doelstellingen van StudyPortals.

De voorzieningenrechter stelt eerst vast dat het besluit rechtsgeldig was genomen, omdat er sprake was van een gekwalificeerde meerderheid. De vraag is echter in hoeverre VOC en Keen nakoming kunnen vorderen van de aandeelhoudersovereenkomst. Het verweer dat op deze eis wordt gevoerd ziet onder andere op het feit dat het beroep op het vetorecht door VOC en Keen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid als onaanvaardbaar dient te worden beschouwd. De rechter gaat hierin mee.

De overwegingen van de rechter zien voornamelijk op het feit dat StudyPortals sinds 2015 geen uitkeringen meer heeft gedaan aan de aandeelhouders, maar wel al jaren winst maakt. De rechter haalt daarbij het punt aan dat volgens vaste rechtspraak het uitgangspunt is dat de winst aan de aandeelhouders moet worden uitgekeerd, tenzij dit in strijd is met het belang van de vennootschap. Een beleid waarbij de reserves onnodig en voor een aanzienlijke tijd worden vast gehouden, is in beginsel ook niet gerechtvaardigd. Wanneer er wordt gekeken naar de partijbedoelingen tijdens het sluiten van de aandeelhoudersovereenkomst, komt niet uitdrukkelijk naar voren dat de aandeelhouders van dit uitgangspunt wilden afwijken met betrekking tot het vetorecht voor VOC en Keen. Er wordt een belangenafweging gemaakt door de rechter, waarbij het belang van het uitkeren van de winst groter is dan het behouden van een dwangmiddel van VOC en Keen om de winst te gebruiken voor overnames e.d.. Mocht deze discussie zich in de toekomst voordoen, zal er dus weer een belangenafweging gemaakt moeten worden om te bepalen of het veto rechtmatig is.

Het vetorecht is al met al geen absoluut middel om als minderheidsaandeelhouder je stempel te kunnen drukken. Al is dit natuurlijk enkel van toepassing wanneer dit naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is in het belang van de vennootschap. Het vetorecht blijft evenwel van groot belang voor de minderheidsaandeelhouders en zal in de meeste gevallen een grote rol blijven spelen en gewoon rechtsgeldig zijn indien dit is afgesproken in de overeenkomst. Net zoals het al sinds de Oude Romeinen een rol speelt.

Voor een minderheidsaandeelhouder is het dus goed om in een aandeelhoudersovereenkomst een vetorecht op te nemen.

Heeft u een vraag over dit onderwerp of over ondernemingsrecht? Neem dan gerust contact op met een van onze ondernemingsrecht specialisten.  Wij helpen u graag verder!