Extern salderen via verleasen? Nog niet zo makkelijk…

Veel ondernemers weten dat als je in de buurt van Natura2000 gebieden een project wil uitvoeren, je snel tegen een omgevingsvergunning voor een Natura2000 activiteit aanloopt. Voorheen was dat een vergunning op basis van de Wet natuurbescherming. Deze wet is per 1 januari 2024 opgegaan in de Omgevingswet.

Maar wanneer is nu sprake van een Natura2000 activiteit? Dat wordt gedefinieerd in de wet. Een Natura2000 activiteit is een activiteit ‘inhoudende het realiseren van een project dat niet direct verband houdt met of nodig is voor het beheer van een Natura2000-gebied, maar afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor een Natura2000-gebied.’

Door middel van een onderzoek naar de effecten van de plannen op het Natura2000 gebied zal moeten blijken of sprake is van ‘significante gevolgen’. Daarnaast zal je moeten onderzoeken of je de nadelige gevolgen kan uitsluiten of voorkomen (specifieke zorgplicht). Ofwel, je project kan alleen doorgang vinden als geen sprake (meer) is van significante gevolgen. Om dat probleem op te lossen, zijn er mogelijkheden om te ‘salderen’.

We maken onderscheid tussen intern salderen en extern salderen. Van intern salderen is sprake als binnen het project oplossingen worden gevonden waardoor de stikstofneerslag van een activiteit wordt opgelost, waardoor er geen ‘significante gevolgen’ meer zijn. Als het onderzoek dat uitwijst, is er geen omgevingsvergunning voor een Natura2000 activiteit nodig.

Lukt intern salderen niet, dan kan gekeken worden of extern salderen mogelijk is. Of dat kan hangt af van provinciaal beleid. Bij extern salderen gebruik je als het ware de stikstofruimte van een ander bedrijf (het saldo-gevende bedrijf) dat zijn ‘stikstof’-activiteiten beëindigt en dat tot maximaal 70%.

Dat in de praktijk gezocht wordt naar mogelijkheid om projecten doorgang te laten vinden zonder al te veel vertraging is bekend. Logisch dat een ondernemer kansen zag door met een ander bedrijf afspraken te maken dat die tijdelijk geen gebruik zou maken van zijn stikstofruimte, zodat een natuurvergunning afgegeven zou kunnen worden. Maar daar was niet iedereen het mee eens, zo blijkt uit een uitspraak van de rechtbank Gelderland. Wat speelde er?

Een agrarisch ondernemer had voor de uitbreiding van zijn geitenhouderij een constructie bedacht waarbij een andere B.V. (ook een geitenhouderij) tijdelijk geen gebruik zou maken van een gedeelte van diens natuurvergunning. In ieder geval totdat er luchtwassers waren geïnstalleerd en de noodzaak van extern salderen zou komen te vervallen. De twee bedrijven sloten een overeenkomst over de overname van het stikstofdepositiesaldo van de één, ten gunste van de ander. Het college van burgemeester en wethouders konden zich in deze constructie vinden en hebben een natuurvergunning verleend. Een aantal partijen was het daar niet mee eens en vond dat de gemeente niet zomaar kon instemmen met het ‘tijdelijk buiten gebruik stellen’ als wisselruimte om tot extern salderen te komen.

De rechtbank benoemt eerst de uitgangspunten die in de rechtspraak tot stand zijn gekomen over externe saldering: als de stikstofdepositie van de nieuwe ontwikkeling significante gevolgen kan hebben voor relevante locaties in een Natura2000 gebied, dan kan de depositie op die locaties, door het beperken of beëindigen van emissie van een andere, al bestaande activiteit er toe leiden dat de totale depositie als gevolg van de gewenste ontwikkeling per saldo niet leidt tot een toename van de depositie op het Natura2000 gebied.

Wat moet er dan beoordeeld worden? De saldering zal volgens de rechtbank altijd per locatie van stikstofgevoelige habitattypen moeten worden bepaald aan de hand van de desbetreffende emissies en verspreiding. Ofwel: men moet dus de toe- en/of afname van depositie op de stikstofgevoelige habitattypen beoordelen en niet zozeer de emissies van gewenste en te beëindigen activiteiten.

Vervolgens blijkt uit eerdere rechtspraak van de Raad van State dat je alleen extern kan salderen als de vergunning voor het saldo-gevende bedrijf daadwerkelijk wordt ingetrokken. Dat kan blijken uit een intrekkingsbesluit of uit een overeenkomst tussen de twee bedrijven over de overname van de ruimte die vrijvalt bij intrekking van de vergunning. Daarnaast moeten de activiteiten van het saldo-gevende bedrijf daadwerkelijk worden beëindigd.

De rechtbank oordeelde echter dat de constructie die de ondernemer in kwestie had bedacht (‘tijdelijk geen gebruik maken van stikstofruimte’) onvoldoende zekerheid biedt. Het zou kunnen gebeuren dat activiteiten toch tussentijds worden hervat.

Belangrijk voor dat oordeel was dat de het college van burgemeester en wethouders alleen voorschriften in de natuurvergunning voor het saldo-ontvangende bedrijf had opgenomen. Als het saldo-gevende bedrijf haar activiteiten niet zou staken of later weer zou opstarten, kon het college feitelijk niet handhaven. Een civielrechtelijke overeenkomst tussen twee bedrijven kan namelijk worden opgezegd. Of niet worden nagekomen door een partij. En dus had het college de natuurvergunning van het saldo-gevende bedrijf dus (al dan niet gedeeltelijk) daadwerkelijk moeten intrekken om er zeker van te zijn dat aan de voorwaarden voor externe saldering wordt voldaan.

De uitspraak zelf kan je hier nalezen.

Wil je als ondernemer projecten uitvoeren waarbij je aanloopt tegen een omgevingsvergunning voor een Natura2000-activiteit en gebruikmaken van extern salderen? Laat je goed voorlichten over de mogelijkheden. Wil je advies en bijstand bij overleg met het bevoegd gezag? Neem dan contact met ons op.