De Afdeling verduidelijkt de verhouding tussen de beginselplicht tot handhaving en de toepassing van het evenredigheidsbeginsel

In haar uitspraak van 5 maart 2025 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State de verhouding tussen haar rechtspraak over de beginselplicht tot handhaving en haar rechtspraak over de toepassing van het evenredigheidsbeginsel verduidelijkt.

Eerst even een korte uitleg van beide definities. De beginselplicht tot handhaving houdt in dat het bestuursorgaan in beginsel altijd moet handhaven als zij op de hoogte raakt van een overtreding. Die beginselplicht kan op gespannen voet staan met het evenredigheidsbeginsel, dat inhoudt dat de gevolgen van een besluit niet onevenredig mogen zijn voor belanghebbenden in verhouding met het te dienen doel.

Over die verhouding heeft de Afdeling meermaals geoordeeld. In de uitspraak van 3 maart 2025 heeft zij de lijn die zij daarbij volgt verduidelijkt. Zij stelt dat, bij de vraag of van handhavend optreden mocht worden afgezien, moet worden beoordeeld of handhavend optreden onevenredig is. Hierbij moet gebruik worden gemaakt van de zogeheten Harderwijk-uitspraak uit 2022, hetgeen inhoudt dat de bestuursrechter moet toetsen of het besluit geschikt en noodzakelijk is om gewenste doel te dienen, en daarna moet bepalen of het besluit in de concrete omstandigheden van het geval evenwichtig is.

Daarbij benadrukt de Afdeling wel dat handhaving het algemeen belang dient en handhaving daarom voorop moet blijven staan. Handhavend optreden is alleen dan onevenredig, als in het concrete geval sprake is van omstandigheden waaraan een dusdanig zwaar gewicht toekomt, dat het algemeen belang daarvoor moet wijken. Die omstandigheden gaan dan dus voor het algemeen belang.

Kort gezegd is handhaving dus de regel, maar in het geval dat het besluit niet geschikt, noodzakelijk en evenwichtig is om het gewenste doel te dienen en daarom sprake is van omstandigheden die zwaarder moeten wegen dan het dienen van het algemeen belang, staat het evenredigheidsbeginsel in de weg aan handhaving.

U leest de uitspraak van de Raad van State hier.